İlk olarak 2006 yılında Jakob Nielsen tarafından geliştirilen UX Maturity (Olgunluk) modeli, kullanıcı araştırması yapmayan şirketlerden, tamamen kullanıcı odaklı olarak hareket eden şirketlere kadar farklı organizasyonların UX koşulları altındaki davranışlarını inceleyebilme fırsatı sundu. O zamandan bugüne çok şey değişti ve kullanıcı deneyimi de zaman içinde farklı bir boyut kazandı. 2021’de Nielsen Norman Group tarafından gerçekleştirilen UX olgunluğunun 6 seviyesi araştırması, kullanıcı deneyiminin hangi aşamasında yer aldığını öğrenmek isteyen kurumlara yol gösteren önemli bir kaynak haline geldi.
UX olgunluğu, işletmelerin UX (Kullanıcı Deneyimi) odaklı iş planlarını başarılı bir şekilde ifade etme arzusunu, kabiliyetini ve seviyesini ölçen bir iş sürecidir. Tasarım süreçlerinin kalitesine ve sürekliliğine ek olarak kurumların mevcut iş gücü ve gelenekleri vasıtasıyla hem şimdi hem de gelecekte kullanıcı deneyimini destekleme ve güçlendirme eğilimini de kapsar. Geleneksel işletme yapısı nedeniyle değişikliklere kapalı olan ve risklerden olabildiğince kaçınan işletmeler, UX olgunluk hiyerarşisinin en ilkel üyeleri arasında yer alır. Birimler arası entegrasyonu gelişmiş işletmeler ise yavaş yavaş UX süreçlerine adapte olur. Kullanıcı odaklı tasarım felsefesine derinden bağlı olan, olaylara dışarıdan bakabilen ve değişimlere hızla uyum sağlayabilen işletmeler ise olgunluğa erişmiş işletmeler olarak kabul görür.
UX Maturity; ürün özellikleri, fiyatlandırma stratejileri, hizmet politikası ve saha operasyonu yönetimi gibi kurumsal süreçler hakkında karar alırken kullanıcı deneyiminin nereye konumlandıracağını göstermesi açısından önemlidir. Nielsen Norman UX bilgisi, işletmelerin kullanıcı deneyimi ile alakalı güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirmeleri için harika bir taslak sunar. Bu değerlendirme sayesinde bir organizasyonun 6 temel aşamadan hangisi içinde yer aldığı ve UX olgunluğunu geliştirmek için hangi adımları takip etmesi gerektiği hızlıca tespit edilebilir. Bunlara ek olarak işletme maliyetlerinin azalması, zamanın verimli bir şekilde yönetilebilmesi, yükselen satış rakamları, artan müşteri memnuniyeti ve marka bilinirliği de UX süreçlerine yatırım yapmanın temel avantajları arasında bulunur.
Bununla alakalı da en iyi verilecek örnek Apple olabilir, kullanıcı deneyimini dikkate alarak yaptıkları tasarımlar ile marka bilinirliğini arttırmış ve şu anda ki konumuna erişmiştir.
UX Maturity modelinin 6 aşaması şu şekilde sıralanır:
1. Absent
2. Limited
3. Emergent
4. Structured
5. Integrated
6. User-driven
Bu aşamada şirketler, UX'ten tamamen habersiz olabilir veya kullanıcı merkezli bir tasarım yaklaşımına ihtiyaçlarının olmadığını düşünebilir. Yönetim stratejisinin ve kararlarının arkasındaki itici güç kullanıcılar olmadığında, absent yaklaşımını benimsemek de daha kolay olur. UX farkındalığı olmayan işletmeler genellikle UX çalışması da planlamaz, UX’i sadece organizasyonun vizyonuna dahil edilebilecek bir eylem olarak değerlendirir. İş akışı süreçlerine eski ve geleneksel yöntemlerle devam eden kurum yetkilileri, özgün ve güncel fikirlere sahip insanları görmezden gelebilir. Böyle bir organizasyonda, yetkililer kabul görmüş ve uygulanmış bir iş planının dışına çıkmaya gönüllü olmazlar. Kullanıcılar firmanın arkasındaki itici güçse, ancak o zaman işletmeler kullanıcı merkezli bir tasarım anlayışına yönelmeye başlar.
Limited aşamasında kuruluşların UX'e bakışı ya çok sınırlı ya da kararsızdır. Birkaç kişi tarafından gerçekleştirilen küçük çabaların haricinde UX anlayışını kabul eden bir tavır görülmez. Yasal gereklilikler, şirket bünyesinde UX yöntemlerini deneyen bir ekibin olması veya UX konusunda inisiyatif alan bir yöneticinin bulunması gibi nedenlerle UX çalışmalarına başlanır, ancak UX'i bilen bir kişi veya ekibin zorlamasıyla sürece devam edildiği için genellikle önemli bir yol alınamaz. UX, iş planlarına dahil edilmiş olsa bile organizasyon temelli öncelikler listesinin en alt sıralarında yer alır. Bu aşamada kullanıcı deneyimi, bir disiplin veya iş sürecinin önemli bir parçası olarak tanınmaz; UX'e özel roller, planlamalar ya da bütçe yoktur.
Emekleme aşamasında olan UX çalışmaları meyvelerini vermeye başlar. Emergent düzeyindeki bir kuruluş, UX'in öneminin farkındadır ve UX planlaması için belirli seviyede kaynak ayırır, ancak bu çabalar o kadar da verimli olmayabilir. Bunun nedeni, UX eğitiminin ve entegrasyonunun hem çok zaman alması hem de kapsamlı bir araştırma gerektirmesidir. UX ile ilgili kaynakların ve araçların verimli sonuçlar elde etmek için yetersiz olması da Emergent aşamasında yaşanan bir diğer sorundur. Bu aşamada şirketler, kullanıcı deneyimi tasarım stratejilerini en iyi nasıl kullanacakları konusunda fikir ayrılığı yaşayabilir. UX olgunluğu sürecinde ilerleme kaydeden işletmeler, kurumsal büyüme için UX'in ne kadar değerli olduğunu görmeli ve UX stratejilerine önemli yatırımlar yapmaya başlamalıdırlar.
Bu UX olgunluk düzeyine ulaşan firmaların UX ekipleri, kaynakları ve araçları her açıdan iyi organize edilmiştir. Yapılandırılmış bir UX anlayışı sayesinde şirketler, UX planlamasını ve stratejilerini başarıyı ölçecek şekilde değerlendirebilir. UX yaklaşımı, hedef kitleyi çekmek ve tüketici sadakatini yükseltmek için daha girişimci yöntemlerin kullanılabilmesine ön ayak olur. Structured UX, sadece tasarımcıların değil; mühendislik, üretim ve pazarlama gibi çeşitli birimlerin de işin içine dahil edilmesini gerektiren bir süreçtir. Bu aşamaya ulaşan yöneticiler, kullanıcı merkezli tasarımın potansiyelini net bir şekilde görür, ancak bu potansiyelden tam anlamıyla faydalanabilmek için bazı kurumsal stratejilerin yeniden gözden geçirilmesi ya da tamamen yeni bir stratejinin benimsenmesi gerektiğini de tahmin edebilirler.
Integrated UX, işletmelerin stabil, çok yönlü ve kullanıcı dostu bir tasarım sürecine sahip olduklarını gösterir. Bu seviyeye ulaşmak, bir işletmenin kullanıcı odaklı olabilmesi için harika bir başarıdır. Integrated UX kullanımı, kurumların kullanıcı deneyimi için çok iyi bir şekilde tanımlanmış stratejilere ve iş planlarına sahip olduğunu vurgular. UX sürecinin tüm aşamalarına hâkim olan işletmeler, daha iyi sonuçlar elde edebilmek için mevcut UX tasarımlarını değiştirmekten ve kullanıcı odaklı yeni fikirleri hayata geçirmekten dolayı tedirginlik yaşamaz. Integrated UX olgunluk düzeyine ulaşan yöneticiler, kullanıcı beklentilerini karşılamanın ve kullanıcı odaklı yeni çözümler üretmenin hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olacağını bilirler.
UX Maturity sürecinin son aşaması olan User-Driven, işletmelerin her projeyi kullanıcı merkezli olarak ele aldıkları bir yaklaşımı temsil eder. Bu aşamada kullanıcılar her şeyin merkezinde yer alır. Kullanıcı odaklı aşamada, organizasyon içindeki herkes odağını kullanıcıya çevirir. İş süreçleri ve projelendirme aşamasında tamamen kullanıcı odaklı bir strateji ve tasarım izlenir. Sadece tasarımcılar değil farklı pozisyonlarda çalışanlar da günün ilk ödevi olarak UX'e bakar. Kullanıcı odaklı işletmeler, günün koşullarına ve endüstri standartlarına göre hareket edebilmek için planlama süreçlerine, kaynaklarına ve araçlarına yatırım yapar. Her ne kadar UX olgunluğu için en üst seviye olsa da user-driven aşamasında bile yapılacaklar bitmez, kurumsal hedefleri kullanıcılarla uyumlu hale getirmek, rakip firmaları iyi analiz etmek ve sistem araçlarını güncel tutmak gerekir.
Köklü kurumlarda ve büyük ölçekli işletmelerde UX seviyesi arasındaki geçişler kolay olmayacaktır. Coşkulu ve pozitif bir yaklaşım, organizasyon içindeki tüm ekip üyelerinin moralini yükseltmek için mükemmel bir motivasyon oluştursa da UX olgunluğu arasındaki aşamaları atlayarak 1. aşamadan 4. aşamaya veya 3. aşamadan 6. aşamaya geçilebileceğini düşünmek çok gerçekçi değildir. Deneyimli tasarımcılara sahip olmak veya takım üyelerinin yeteneklerine güvenmek, şirketinin olgunluğa ulaştığı anlamına gelmez. Tüm operasyon aşamalarında UX prensiplerine odaklı olarak hareket etmek ve birimler arası düzeni bu kurguda oluşturmak ise yıllar içinde tam anlamıyla kullanıcı odaklı bir işletmeye sahip olmanı sağlar.
Kurumların kullanıcı deneyimine ne kadar adapte olduğunu tespit etmek için kurulan bu sistemi sizlere aktarmaya çalıştık. Kurumunuzun UX olgunluğunu arttırmak ve kullanıcı odaklı tasarımlar yaratabilmek istiyorsanız, Userspots Müşterinizi Tanıyalım servisimizi inceleyebilir, beraber kurumunuz ve müşterileriniz için iyi deneyimler yaratabiliriz. Ayrıca, kullanıcı odaklı tasarımlar üretebilmek ve tasarımcılarınızın daha sürdürülebilir çalışabilmesi için kurumda çalışan tüm bireylerin sürecini düzenlemeyi hedef alan DesignOps terimini, DesignOps Nedir? Neden Uygulanır? yazımıza bakarak inceleyebilirsiniz.
Kaynakça:
https://www.nngroup.com/articles/ux-maturity-model/
