Bu İçerikte Yer Alan Ana Başlıklar:
• Affinity Mapping (İlişki Haritası/Diyagramı) Nedir?
• Affinity Map’i Kimler Kullanır?
• Ne Zaman Kullanma İhtiyacı Duyarız?
• Affinity Mapping Nasıl Yapılır?
• Userspots Affinity Mapping Space Quiz
Bu içerik ile; tasarım süreçlerinde araştırma aşamasından analiz aşamasına geçerken başvurduğumuz Affinity Mapping adlı yöntemi nasıl uygulayacağınızı, uygularken nelere dikkat etmeniz gerektiğini ve bu yöntem sayesinde neler yapabileceğinizi öğreneceksiniz.
Userspots Akademi'de online olarak devam eden; UX Araştırma Eğitimi, Tasarımcılar İçin Veri Eğitimi ve JR UX Designer Programı ile Affinity Map'i uygulamalı olarak deneyimleyebilirsiniz.
Hani o duvarın karşısında durup post-it’lere bakan havalı bir tasarımcı pozu vardır ya? Evet işte tam olarak bundan bahsediyoruz:
Muhtemelen o tasarımcı bir Affinity Map’e bakıyordur. Farz edelim ki bir tasarım sürecindeyiz, onlarca görüşme, kullanıcı testleri ve daha sayamadığımız bir sürü araştırmalar gerçekleştirdik. Artık bunlardan elde ettiğimiz veriler üzerinden analizler yapıp, çıktılar elde etmemiz gerekiyor. Bu analiz sürecinin başında verileri derleyip toparlamalı, bunları kartlara dönüştürerek aradaki bağlantıları kurmalı ve bu bağlantılar arasındaki ilişkileri analize dökmeliyiz. Nasıl yapacağız peki?
Adından da anlaşıldığı gibi ‘İlişki Haritası’ başka bir deyişle Affinity Map; bir fikir oluşturma yöntemi olarak tam da bu noktada işimizi kolaylaştırıyor. Nedir, nasıl yapılır birlikte bakalım!
Daha önce YouTube serimiz olan "It Depends"in 19. bölümünde de "Affinity Mapping"i konu edinmiş, önemli ipuçlarını konuşmuştuk:
1960’larda antropolog Kawakita Jiro’nun tasarladığı, KJ Metodu olarak da bilinen Affinity Map, çok sayıda fikri doğal ilişkilerine göre düzenler. Bir beyin fırtınası seansının organize çıktısıdır. Bir ürün, süreç, karmaşık bir durum veya sorunla ilgili bilgileri oluşturmak, düzenlemek ve birleştirmek için kullanılır. Fikir ürettikten sonra, bunları ilgilerine veya benzerliklerine göre gruplamanızı ister. Bu fikir oluşturma yöntemi, bir ekibin yaratıcılığını ve sezgisini kullanır.
Bir grup/takım/topluluk büyük miktarda bilgi üretmesi ve düzenlemesi gereken herhangi bir aşamada bu haritalama sistemini kullanabilir. Örneğin bir liderlik ekibinin üyeleri, düşüncelerini ve fikirlerini düzenlemek, hızlı ve stratejik planlama yapmak için Affinity Map’e başvurabilir. Bu araç, grupların yanı sıra bireyler tarafından da kullanılabilir.
Affinity Map’i sadece araştırma yaptıktan sonra kullanabilirsiniz diye bir şey yok, isterseniz önceden var olan verilerinizin de bir düzenlemesini yapabilirsiniz. Ancak tasarım sürecinin hangi aşamasında yapıldığını merak edecek olursanız genellikle, analiz aşamasına bir adım kala yani analiz aşamasının başında kullanıyoruz ki bu aşamada bize yardım etsin.
Daha derine inersek;
• Bir araştırma çalışmasından elde edilen gözlemler veya fikirler,
• UX stratejisi ve vizyonu hakkında fikirler,
• Anket sonuçları gibi sözlü verileri analiz ederken,
• Tasarım/beyin fırtınası egzersizinden sonra,
• Görünür kaos içinde büyük veri kümelerini toplarken ve düzenlerken,
• Sorunlar anlaşılmayacak kadar karmaşık göründüğünde,
• Nitelikleri daha yüksek bir düzeyde ele alınabilecek kategorilere indirgerken
• Grup fikir birliği gereken durumlarda, hızlı organize edebilmek için affinity map kullanılır.
Açık kart gruplama ve kapalı kart gruplama olarak 2 farklı teknikten yararlanabilirsiniz. İkisinin farkı, Açık gruplamada, kişiyi serbest bırakıyorsunuz ve kullanıcının tamamen zihinsel yapısını görüyorsunuz. Diğerinde ise başlıkları siz belirliyorsunuz ve kullanıcıyı kısıtlıyorsunuz. O kişi, başlıkların altına yerleştiriyor. Şimdi Kapalı Kart Gruplama nasıl bir süreç izliyor görelim.
Böyle bir Affinity Map oluşturma genellikle 3 adım içerir:
1. Elimizdeki verileri inceleyip, kart haline getirmek:
.jpg)
İpuçları:
• Veriyi en küçük parçasına kadar ayırıp, atomik hale getirip, kartları bu atomların her biriyle tek tek hazırlamak. (Her karta birden çok veri yazmak hangi kartla ilişkilendirilmeli durumunda karmaşaya yol açar bu nedenle her karta tek veri yazılmalıdır.)
• Referans vermek. Verinin kaynağını kaybetmemek için her kaynağa bir kod vererek kodu da kartlarda göstermek. (Bu verilerden birkaç ay sonra yararlanmak istediğinizde ya da persona gibi yöntemleri kullanacağınızda kaynağı bilmek kolaylık ve hız sağlayacaktır.)
• Kartlara temel konularda renk kodları vermek.
2. Birbiriyle ilişkili olan kartlarla ilişki grupları hazırlamak:
İpuçları:
• Başlarken gruplamaya çalışmadan sadece ilişkili kartları bir araya getirmek.
• Başka gruba yakın olduğunu düşündüğünüz veriyi kopyalayıp diğer gruba da taşımak.
• Aynı olan verileri karışıklığı engellemek ve sayının fazla olduğunu görebilmek için üst üste toparlamak.
• Büyük ve kalabalık olduğunu gözlemlediğiniz grupları yeni gruplar ekleyerek bölmek, küçük ve benzer olduğunu düşündüğünüz grupları ise birleştirip grup sayısını azaltmak.
3. Oluşturulan gruplara başlık vermek:
Oluşan gruplar arasındaki ilişkiler analiz edilerek, bu ilişkiler kurulabiliyorsa gruplara da birer başlık vermek. Bu sayede gruplamaları tanımlamak ve anlaşılabilirliği artırmak.
Renkli renkli kağıtları koyduk, yazdık, çizdik her şey çok güzel derken ‘nereden çıktı bu isimlendirme konusu, yazalım gitsin işte’ diyebilirsiniz. Aslında Affinity Map’in en can alıcı noktalarından birinin bu olduğunu söyleyebiliriz. Genellikle iki yol çıkıyor karşımıza. Ya çok küçük gruplar oluşturuyorum ya da çok büyük başlıklar. Altı üstü 3-5 tane ana başlığım var. Bunun bana riski ne?
Ana başlıkları ve alt başlıklarını oluşturduktan sonra genelde ana başlıklar akılda kalır fakat onun altındaki başlıklar unutulabilir. Çok az grubumuz oluştu ve az grup oluşturduğumuz için altına fazla kart koyduysak hatırlanmaları zor olacağı için bunları da bölmeye ve alt gruplarını oluşturmaya çalışırız. Bunu yapmaları için ekibinizi yönlendirdiğinizde, daha doğrusu zorladığınızda, organik olmayan gruplamalar ortaya çıkabiliyor. Bu da iki alt grubun birbirine çok benzemesi, bu nedenle oluşan karmaşa, ekibin ‘doğru mu yapıyorum acaba?’ kaygıları ve bundan doğan zorlama gruplandırmalarla size geri dönecektir.
İşte tüm bu problemlere fırsat tanımamak ve başınızın ağrımaması için isimlendirme önemli.
Özetleyecek olursak;
.jpg)
Bu tavsiyeleri göz önünde bulundurarak Affinity Map’inizde isimlendirme yaparken önemli farklar yaratabilirsiniz.
Affinity Map uygulamasından önce;
Adım 1: Yapışkan notların duvara yapıştırılabileceği bir oda seçin. Duvar ya da yapışkanlı notunuz yoksa geniş bir masa da notlarınızı/kartlarınızı ayırmaya yetecektir. Kullandığınız alan nereyse (duvar, cam, masa vs.) toplantı başlamadan notları bu alana sırayla yerleştirin.
Adım 2: Sıralamanın başlamasına yardımcı olmak için yukarıda bahsettiğimiz grup isimlerini belirleyin. Örneğin web siteleri için bazı yaygın kategoriler şunlardır: Arama, Gezinme, Ana Sayfa, Sayfa düzeni. Bu kategori adlarını duvarın boş bir kısmına yapıştırın, bu sayede alt tarafa bolca not sığabilsin. Bir "?" Ekleyin anlaşılamayan notlar için kategori adı olsun. Masanın üzerine birkaç kalem ve boş yapışkan not defterleri koyun.
Adım 3: Toplantının başında aşamaları ve zamanlama yönergelerini açıklayın.
Yürütücü, sürecin farklı adımlarının ne olduğunu ve çalıştayın ne kadar süreceğini açıklamalıdır.
İzlenecek genel adımlar şunlardır:
• Ana kategorilere göre sıralama. (Sort Notes into Top-Level Categories)
• Bu kategorilerin her birini alt kategorilere ayırma. (Sort Notes from Each Top-Level Category into Subcategories)
• Bu kategorileri özetleme. (Present Each Category)
• Öncelikleri belirleme. (Determine Priorities)
Zamanlama Önemli!
Her Affinity Map’in süresi farklılık gösterebilir. Yine de kontrolü sağlamak ve daha iyi sonuçlar elde etmek için bu zamanı sınırlandırmak önemlidir. Toplantıların 1.5 saat ile 2 saat arasında sürmesi optimumdur.
Her toplantının değişkenleri şunlara bağlı olarak farklılaşabilir:
• Not sayısı
• Toplantıya katılanların sayısı
• Katılımcıların kullanıcı araştırması ve ilişki diyagramı oluşturma deneyimi
Bu değişkenlerin bol miktarda olduğunu varsaydığımızda bile toplantıyı maksimum 3 saat ile sınırlandırmanızı öneririz. Aynı zamanda insanları sıkmamak ve daha verimli bir şekilde gruplandırma yapmalarını sağlamak amacıyla 10 dakikalık aralar vermeniz yararlı olacaktır.
Aşağıda, her adım için bazı zamanlama yönergeleri verilmiştir.
.jpg)
1. Notları Ana Kategorilere Göre Sıralama
Adım 4: Duvardan bir not alın ve okuyun. Altında mantıklı duracağı bir kategori arayın ve oraya yapıştırın.
Adım 5: Aynı şeyi söyleyen bir not zaten varsa, notları üst üste koyun, böylece en açıklayıcı not görünür olan tek not olur.
Adım 6: Not herhangi bir kategoriye uymuyorsa, yeni bir tane düşünün. Herhangi bir yeni kategori yazmak için boş yapışkan notlar kullanın.
Adım 7: Eğer bir notu anlayamıyorsanız, az önce bahsettiğimiz "?" kategorisine yerleştirin. Sonunda bunu anlamaya çalışacağız.
2. Ana Kategorilerin Her Birini Alt Kategorilere Ayırma için talimatlar
Adım 8: Her kullanıcı bir kategori seçer. Çok fazla not içeren kategorilerde iki kişinin bunları sıralaması gerekebilir. Bazı insanlar daha hızlı olabilir ve birden çok kategoriyi sıralayabilirler.
Adım 9: Kartlarla ilgili temaları düşünün ve bu notları alt kategorilere ayırın.
Adım 10: Alt kategorilerin adlarını yapışkan notlara yazın.
Bir kategoriyi sıralamayı bitirdiğinizde, sıralaması gereken başka bir kategori veya yardıma ihtiyacı olabilecek bir kişi arayın. Boşta kalmayın!
3. Kategorileri Özetleme ile devam ediyoruz!
Adım 11: Bir kategoriyi sıralayan herkes başlayabilir. Yanında durun ve her bulguyu okuyun, ardından kategoriyi özetleyin.
Adım 12: Her bir kişi kendi kategorisinin arkasında durur ve onu sunar. Birden fazla kişi bir kategoriyi sıraladıysa, birlikte sunabilir veya bir temsilci seçebilirler.
4. Öncelikleri Belirleme son düzlük!
Adım 13: Elde ettiğimiz çıktıları analiz ederek bizim için en önemli verileri tespit ediyoruz.
Çalıştayın amacının kullanılabilirlik testi bulgularını analiz etmek mi yoksa yeni fikirler düzenlemek mi olduğuna bağlı olarak farklı yöntemler kullanılabilir.
Kullanılabilirlik Testi Bulguları için en yüksek öneme sahip olanı anlamak için Oylama yöntemiyle insanlara oy verdirerek (yüksek, orta, düşük gibi) ya da Puanlama yöntemiyle herhangi önemli bulduğu çıktıya toplam 3 hakkı olacak şekilde puanlama yapması istenebilir.
Tasarım Fikri Bulguları için de oylama yapılabilir ancak daha yaygın olan 2 yöntem vardır.
Yüz Dolarlık/Türk Liralık (hangi para birimini isterseniz) Test ile katılımcılara ilginç buldukları fikirlere yatırabileceği hayali bir 100 Dolar verirsiniz. Bu parayı isterlerse parçalara bölerek birçok fikirde harcayabilirler. Çıkan tutarlar sonucu değerlendirme yapılır. Nakit kavramını kullanarak, alıştırma daha fazla dikkat çeker ve katılımcıları keyfi bir puan veya sıralama sistemindense daha somut bir şeyle meşgul eder. Diğer yöntem olan NUF (New, Useful, and Feasible)’un türkçe açılımı Yeni, Yararlı, Uygulanabilirdir. Her tasarım fikri, bu 3 özelliğin her biri için 1-7 arası bir ölçekte değerlendirilerek çıkan sonuçlar toplanır.
Toplantıyı Bitirirken
Adım 14: Ortaya çıkan kümeler ve belirlenen öncelikler, Affinity Map(İlişki Diyagramı)’in son ürünüdür. Bunları kaydetmek için duvardaki notların fotoğrafları çekilebilir. Katılımcılara yazılı bir rapor ve (veya) video kayıtlarının mevcut olacağını duyurabilirsiniz.
• Affinity Map kümülatif olarak ilerleyen bir süreçtir. Veri geldikçe tekrar tekrar güncellenebilir, genişletilebilir. Mutlaka bir kere yaptım bitti diye bir şey yok, her zaman yapılabilir.
• Kartları hazırlarken kendimizi düşündüğümüz kadar başka insanları da düşünerek hazırlamalıyız.
• Diyelim ki birkaç kişiyle görüşme yaptık. Görüşmenin sonuçlarını yazarak veriler haline getiriyoruz sonra da kartlar haline dönüştürüyoruz. Bu aşamada şu hataya düşmemek gerekiyor; ‘’ya ben bunu diğer kullanıcıda yazmıştım, bunda yazmama gerek yok.’’ Aslında o verinin, yani aynı verinin çok olması, sana bir şey gösteriyor. Aynı veriyi kartlarda üst üste koyabilirsin ama bu sana bir şeyin çok tekrar ettiğini ifade ediyor.
UX atölyelerinin sayısız faydaya sahip olduğunu biliyoruz. İnsanları eğitir, kullanıcılar için empati kurulmasını sağlar, paydaşların fikir ve araştırma bulgularından sorumlu olduklarını onlara hissettirir, farkındalık yaratır ve sonuçta zorlukları tasarlamayı sağlar. Tüm bu atölyelerin amacı katılan her koldan insan arasında ortak bir zemin oluşturmaktır.
Fakat bu tür atölyelerde bütün bir ekibi ya da farklı koldan birçok insanı buna dahil etmek istemek ve fikirler ve gerçekler arasında düzen yaratmak oldukça zorlaşabilir.
Ekiplerin araştırma bulgularını veya oluşturdukları fikirleri işbirliği içinde analiz etmelerine yardımcı olan yöntemlerinden biri olan Affinity Map bu zorlukları aşmak için önemli bir araçtır.
-min.jpg)
