Bu İçerikte Yer Alan Ana Başlıklar:
• Günlük Çalışması (Cultural Probes) Nedir?
• Günlük Oluşturma Parametreleri
• Yapılandırılmış ve Yapılandırılmamış Günlük Çalışması
• Günlük Çalışmasında Dikkat Etmemiz Gerekenler
• Userspots Günlük Çalışması Space Quiz
Bu içerik ile; Kullanıcı davranışları, faaliyetleri ve deneyimleri hakkında nitel veriler toplamak için kullanılan "Günlük Çalışması" araştırma yönteminin kurallarını ve ne gibi durumlarda kullanıldığını öğreneceksiniz.
Userspots'tan Günlük Çalışması Servisi alabilirsiniz.
Hiç günlük tuttunuz mu?
Aklımıza ilk olarak küçükken öğretmenlerimizin ödev olarak tutturduğu, şimdi oturup okuyunca güldüğümüz defterler geliyordur muhtemelen. Fakat bu yazıda araştırma versiyonu olan ‘günlük’ diğer bir deyişle de ‘Cultural Probes’tan bahsedeceğiz.
Geleneksel, çok sık kullandığımız araştırma tekniklerinde bir araştırmacı ve bu araştırmacının da rolleri olur; planlama yapar, kullanıcıyı karşılar, kullanıcıyı o modere eder, gözlemler, notları temize geçirir ve analiz eder. Günlük çalışması dediğimiz yöntemde ise araştırmacının bazı rolleri kullanıcıya verilir. Yani kullanıcı kendi gözünden kendini kayıt altına alır şeklinde bir tanım yapabiliriz. Adeta, adından da anlaşılabileceği gibi bir kişinin yazdığı günlüğü açıp okuyorsunuz. Tabii ki sizin kurallarınıza göre yazılmış bir günlük.
Temelde, kullanıcılara belirli hedefler veriyoruz. ‘’Sizin bunları toplamanızı istiyorum’’ şeklinde görevler. Onlar da bunları toplayıp bize veriyorlar ve artık topladığımız verilerin analizlerini yapıyoruz. Öncelikle tabii ki her yöntemde yaptığımız gibi ne araştıracağımızı belirliyor ve nasıl bir çalışma istediğimize karar veriyoruz.
Kullanıcı kitlem kim?
Her zaman söylüyoruz ve şimdi yine söyleyelim; bunu belirlemek çok önemli. Buna bağlı olarak kullanıcılarımıza nasıl bir günlük formatının uygun olacağı kararını vereceğiz. Evet, günlük dedik muhtemelen hepimizin aklına ilk önce defter, kağıt, kalem ile günlük tutmak geliyordur ama artık burada da teknolojiden faydalanabiliyoruz. Günlük araçlarımız; e-posta olabilir, gerçekten bir defter olabilir, SMS veya telefon görüşmesi olabilir, bir mobil uygulama olabilir, fotoğraf gönderebilmeleri için WhatsApp vb. olabilir. Hedef kitlemizi belirlemenin önemi burada devreye giriyor. Bu hedef kitlesinin hangi platformlarda, hangi formatta bize veri sağlayabileceğini düşünüyoruz. Sonrasında ben hangi veriyi istiyorum?, Bir fotoğraf mı toplamak istiyorum, bir yazılı metin mi yoksa bir video mu toplamak istiyorum?. Bütün bunlara karar verip daha sonra soracağımız sorulara karar veriyoruz ve soruları/görevleri kullanıcıya veriyoruz. Eş zamanlı olarak kullanıcılar verileri toplayıp araştırmacıya ulaştırırlar. Araştırmacı olarak biz de bu verileri analiz ederek sonuca ulaştırırız.
Günlük çalışması yapılandırılmış ve yapılandırılmamış olarak iki şekilde gruplanır. Yapılandırılmış günlük çalışmasında istenen veri nettir. Kullanıcıya önceden belirlenmiş ve net görevler verilir. Gelen veriler analiz edilir. Yani her şey sizin çizdiğiniz sınırlara göre şekillenir. Yapılandırılmamış günlük çalışmasında çok genel bir soruya cevap toplandığından; toplanan veriyi analiz etmek ve süreci yönetmek biraz daha zahmetli olan bir yoldur.
Daha alt yöntem olan Experience Sampling yolu ile de hedef kitle olan bir gruba, belirlenen bir platformdan yine sorular sorarak ilerlenir. Temel Günlük Çalışmasından farkı; aynı sorular değiştirilerek birden fazla kez, farklı zamanlarda sorulmasıdır. Cevaplardaki değişime göre bu değişime neden olan faktörler belirlenmiş olur. Sorular süreç içerisinde verilere göre şekillenebilir. Bu yöntemde araştırmacı daha çok kontrol sahibi olur fakat kullanıcının doğruyu söyleyip söylemediğinden emin olamaz. Yine belirttiğimiz gibi iletişimi koparmadan ilerleyip kullanıcıyı ödüllendirme ile kontrol ele alınabilir. Yapılandırılmamış günlük çalışması, konuyu keşfetmek için çok genel bir soruya cevap toplanarak yapılır. Fakat bu, hem o veriyi analiz etmek hem de yönetmek açısından çok zor olan bir süreçtir.
Yapılandırılmış günlük çalışmasında istenen verinin net olduğunu belirtmiştik. Kullanıcımız; A ürününü her satın aldığında, B sitesine her giriş yaptığında veya her C duygusunu hissettiğinde bize veriyi X yolu ile iletmeli veya belirlenen zamanlarda kullanıcıya belli sorular iletilmeli. Daha sonra kullanıcı, sorular ile belirlenen sınırlar içerisinde net cevaplar vererek bize istediğimiz verileri vermeli. Örneklerinde olduğu gibi yapılandırılmış günlük çalışması kontrollü bir yoldur. Bu gibi aksiyon odaklı günlük çalışmalarının eksisi; kullanıcının istediğiniz veriyi gerçekten istediğiniz zamanlarda oluşturup oluşturmadığından yüzde yüz emin olmanın mümkün olmaması. Bu konuda daha kontrollü olabilmek, verilerin doğruluğundan emin olmak için kullanıcıyı süreçle ve kullanılacak platformlarla ilgili en iyi şekilde bilgilendirmek ve kullanıcıyı sıkmadan veri toplamak gerekir. Ayrıca belirli periyodlarla iletişime geçmek, çalışma sonunda kullanıcıyla görüşme gerçekleştirerek birlikte süreci değerlendirmek ya da kullanıcıyı ödüllendirmek bu konuda destekleyici olabilir.
Bahsettiğimiz gibi kullanıcının davranışsal verilerini onların kendi ağızlarından topladığımız bir yöntem bu. Yani onların düşüncelerini kendi flitrelerinden geçerek topluyoruz. Bu nedenle çok dikkatli olunması gereken bir yöntem. Burada alacağımız verinin yüzde yüz temiz bir veri olmayacağını biliyor olmamız lazım.
Amacım sadece kullanıcının hayatını öğrenmek ise bunu, onu ziyaret ederek, sorular sorarak kendi notlarımı alarak da yapabilirim. Bunlar benim gözlemlerim olur ve buradaki verinin temizliğinden daha emin olurum. Fakat hedefim kullanıcının rutin yaptığı bir eylem üzerineyse ya da parça parça yaptığı bir işlemse bu durumda kısa sürelik bir zaman diliminde elde edemeyeceğim veriler haline gelecektir. Çok rutin yaptığı bir işlem ne olabilir? Seyahat, market alışverişi, iş rutini veya spor alışkanlıklarıyla alakalı olabilir. Örnekle açıklamak gerekirse bir muhasebecinin bir aylık çalışma sürecinde, ayın ilk haftası, ikinci ve son haftası ile aynı tempoda ve aynı işlemleri gerçekleştirerek geçmiyor olabilir. Bu gibi uzun süreçleri analiz etmek araştırmacının fazla zamanını alacağından günlük çalışması hem etkili hem de kurtarıcı bir çözümdür.
• Kullanıcılara çok iyi bir bilgilendirme yapmak, ondan ne istediğini ona çok iyi iletiyor olmak gerekir.
• Hangi platformda yapılacaksa ona göre yönlendirmeler, kılavuzlar koymak gerekir.
• Günlük sürecinde kullanıcıdan yapmasını istediğiniz görevler için ona araç gereç sağlamalısınız (kalem, defter, sticker vs.).
• Kullanıcı araştırması yöntemi seçerken Harcadığımız Efor vs. Aldığımız Geri Dönüş Oranına dikkat etmemiz gerekir.
• Tabii ki bir ödül veriyoruz bu tip çalışmalarda, bu nedenle bu ödülü nasıl planladığınız da önemlidir. Her veriye her girdiye bir hediye verebilirsin. Çok küçük puanlar ve bu bir tutara ulaştığında kullanıcı bunun maddi karşılığını alabilir veya haftalık ödüller verebilirsiniz ve en sonunda büyük bir ödül verirsiniz ki ortada da bırakmasını engellensin.
Hepsiburada.com’un kategori ağacı için çok yararlı olduğunu düşündüğümüz bir saha çalışması gerçekleştirdik. Bu saha çalışmasında 21 adet kategori vardı. Bu kategorileri kendi içinde inceleyip kullanıcı profilleri çıkardık. Her bir kategoride alışveriş yapacak kişileri belirleyip aynı profille hem biz alışverişe çıktık hem de benzer profillerde başka kişiler aksiyon odaklı günlük çalışması gerçekleştirdi. Aksiyon odaklı günlük çalışmasını şöyle planladık; her X yaptığında bir fotoğraf çekmesini ve bu fotoğrafla ilgili bizim belirlediğimiz duygu setlerinden birisini fotoğraf açıklaması olarak seçmesini istedik.
Gratis için ise Experience Sampling yolunu kullandık. Farklı mağazalarda çalışan bir grup satış danışmanına, bir hafta boyunca belirlediğimiz bir saatte o gün en çok aldığı soruyu Typeform üzerinden sorarak en popüler cevapları elde ettik. Bir sonraki hafta belirlediğimiz farklı bir saatte elde ettiğimiz popüler cevaplar ile ilgili sorular sorarak araştırma konusunun ayrıntılı analizini yaptık.
Bir başka örnek, daha doğrusu Userspots olarak kendi deneyimlediğimiz bir örnekten bahsedecek olursak; çalışma deneyimimizle alakalı şirket içi günlük çalışması yaparak bu yöntemi daha fazla nasıl zenginleştirebileceğimize odaklandık. Çalışma esnasında Google Vision API ve Emoji Sentiment Ranking yönteminden yararlanarak yürüttüğümüz bu süreci yakından incelemek isterseniz Aziz Gürkan Tan’ın ele aldığı Günlük Çalışması ile Emoji Haritası ve Sentiment Analizinizi Nasıl Yaptık? Ekipten yazımızı okuyabilirsiniz!
“İyi araştırma iyi problem tanımı, iyi bir problem tanımı da doğru planlama yapmayı gerektirir.” - - Sıla Karagöl (UX Researcher)
Userspots Kurucusu Mustafa Dalcı ve UX Researcher Sıla Karagöl'ün "Günlük Çalışması" konusunu konuştukları, "It Depends" serimize ait videoyu izlemeyi unutmayın!
-min.jpg)
