Google’a veya Medium’a girip UX ile alakalı birkaç makaleye göz atmanız gerektiğinde UX’in “olmayan geleceğine” dair başlıklar görmeniz muhtemel. Okuyucuyu click-bait tuzağına düşürmek için bu yolu tercih eden de var, geleceğe dair kaygılarını daha genel bir başlık altında vermek isteyen de. Tüm bunlarla birlikte Judd Antin’in “The UX Research Reckoning is Here” başlıklı yazısı, UX Araştırma dünyasının mevcut durumunu ve nelerin yapılması gerektiğini ortaya koyuyor.
Global çapta etkisini gösteren ekonomik kriz ya da durgunluk nedeniyle işten çıkartmaların arttığı kesin. Kimse hangi pozisyonların buna maruz kaldığını net bir şekilde açıklamıyor olsa da UX Araştırma ekiplerinin bu durumdan ağır bir biçimde etkilendiği anlaşılıyor. Bu konuyla alakalı olarak gelen yorumlardan birisi şöyle:
Mesele sadece ekonomik kriz değil. Son 15 yılın UX Araştırma disiplini ölüyor. Hesaplaşma burada. Disiplin hala hayatta kalabilir ve gelişebilir, ancak hızlı bir şekilde adapte olsak iyi olur.
Son 15 yıl UX Araştırma için bir altın çağ gibi görünüyor. Genel olarak büyüyen tasarım departmanlarının etkisiyle araştırmacılar da orantılı biçimde ölçeklendirildiler. Şirketler, modern, çok yöntemli ve HCI -insan bilgisayar etkileşimi- odaklı UX Araştırmasının potansiyelini kabul etmiş görünüyorlardı.
Sektör birdenbire işlerle dolup taştı. Ben önce Facebook’un sonra da Airbnb’nin araştırma ekiplerinin bir düzineden 100 kişiyi aşan takımlar haline dönüşmesine yardımcı oldum. Airbnb’de çalışırken Facebook/Meta’nın araştırma ekibi artık 1000 kişiyi aşmıştı. O dönemde her yerde çok sayıda açık kadro, rekabetçi işe alımlar ve boş çekler dolaşıyordu.
Yaşamak için ne güzel bir zaman! Peki oradan buraya nasıl geldik?
İşten çıkarmalar çok kötü ama tesadüf değil. Şirketler çalışanlarını işten çıkardıklarında, onların işlerine verdikleri değerlerle ilgili de bir açıklama yapmış olurlar. UX Araştırması’nda son dönemde olduğu gibi orantısız bir şekilde budalama olduğunda, bunun ifade ettiği şey oldukça nettir.
Ne düşündüğünüzü biliyorum. "Sizi anlamıyorlar, yanlış anlaşıldınız. Başkalarının iş değerini arttırmak için kullandıkları içgörüleri sunarken yine unutulan biz olduk. Roadmap’i yönlendiremiyoruz, masada yerimiz yok, sürekli olarak yanlış değerlendiriliyoruz ve günün sonunda işten çıkartılan biz oluyoruz."
Bakın, bu düşüncelerin herhangi birini reddetmeyeceğim. Yıllar boyunca ekiplere liderlik ettim ve bu argümanları hem düşündüm hem de dile getirdim. Ancak artık farklı düşünüyorum: Bunların önemi yok.
İster beğenin ister beğenmeyin, UX Araştırma son 15 senede kendini haklı çıkarmak için yeterince çabalamadı. Tek sorumuz şu olmalı: Neden olmasın?
Devam edin, bizi yanlış yapan herkesi suçlayın. Bence içimize dönmek ve gelecek için nasıl daha iyi bir konum alabileceğimizi bulmak daha verimli olacak.
UX Araştırmacılarının son 15 senede meşgul oldukları tek bir şey varsa o da meşgul olma durumuydu. Bu kadar meşgul olup da yine de yeterince değer sağlayamayan disiplin haline gelmek nasıl mümkün olabilir ki? Benim görüşüm şu yönde:
Yanlış araştırma yapıyorduk.
UX Araştırmacılarının yapması gereken üç tür çalışma vardır:
Makro Araştırma: Doğası gereği stratejik, iş öncelikli ve geleceği düşünen yapıdadır. Makro iş kararlarına rehberlik edecek somut çerçeveleri sağlar.
Orta Düzey Araştırma: Kullanıcıyı anlamaya ve ürünü geliştirmeye odaklanır.
Mikro Araştırma: Göz izleme, teknik kullanılabilirlik ve ayrıntılı etkileşim geliştirmeye yakındır.
UX Araştırma’nın bu hesaplaşmayla karşı karşıya kalmasının en büyük sebebi, haddinden fazla orta düzeyde araştırma yapılıyor olması.
Orta düzey araştırmalar, araştırmacılar için ilginç verilerin ve asıl ürün ve tasarım çalışmalarıyla ilgili marjinal derecede yararlı olan bilgilerin bir araya geldiği ölümcül bir kombinasyonudur. İnsanların UX Araştırma alanıyla ilgili düşündüğü ve dile getirdiği en kötü şeylerden orantısız bir şekilde sorumludur. Bu kadar çok şey yapmak yeterli değeri sağlamıyor.
Pek çok yaygın araştırma sorusu orta aralıkta yer alır:
Kullanıcılar X işlevi/faaliyeti hakkında ne düşünüyor/hissediyor?Y ile ilgili endişeler veya zorluklar nelerdir?Kullanıcılar Z özelliğini neden kullanıyor/kullanmıyor?
Orta düzey bulgular da genel olarak yeteri kadar spesifik değildir. Araştırmacı iletişim konusunda harika bir iş çıkarsa bile orta düzey bulgular açıklayıcı ve genel olma eğilimindedirler ve bu nedenle spesifik tavsiyelere dönüştürülmeleri zordur. Bu nedenle defoların oluşması ya da oluşan defoların görmezden gelinmesi kolaydır. Araştırmacıların post-hoc önyargısını tetikleme olasılıkları yüksektir.
Post-Hoc yanılgısı, bir olay başka bir olaydan önce gerçekleştiği için, bunların nedensel olarak ilişkili olması gerektiği varsayımından doğan yanılgıdır.
Pek tabii yetenekli bir araştırmacı orta düzey araştırma ve bulgularla ilgili olarak sıralanan bu sıkıntıları hafifletebilir. Ancak yine de çoğu disiplinler arası ekibin zaten cevapları bildiklerine dair orta düzey soruları sormanın getirdiği yapısal bir dezavantaj söz konusu. Üstelik daha en kötü kısmına gelmedik bile.
Çoğu orta düzey araştırma, en önemli sonucun ne olduğunu yanlış anlıyor: başarılı bir iş. Mükemmel kullanıcı deneyimi ve kâr birbirine zıt şeyler değil ancak iş başa düştüğünde kâr hep kullanıcıdan önce gelir.
Araştırmacılar genelde kâr odağından nefret etmek için yaratılmışlardır, ki buna saygı duyabilirim. Birçok şirket bireysel ve toplumsal anlamda olumlu sonuçlara öncelik verme vaat eder, ki buna da saygı duyuyorum. Ancak mevcut kriz bize bu vaatlerin sonuçları kötü gelen üç aylık bir rapor karşısında ne kadar çabuk dağıldığını gösterdi.
Modern tasarım ve ürün süreçleri, ürün geliştirmek için genellikle kullanıcı anlayışının gerekli olduğu önermesi üzerine kurulmuştur, ki bu da bir yalandır. Bu tür bir araştırma yapmadan para kazandıran bir ürün gelitşirmek kolaydır ve şirketler bunu her zaman yapıyorlar.
Araştırma yapmadan iyi bir ürün geliştirmenin kolay olmadığını öne sürebilirsiniz. Ben hala bunun iki nedenden ötürü yalan olduğunu düşünüyorum.
1- Tasarımcılar, mühendisler ve ürün çalışanları da işlerinde gayet iyiler ve onların parmakları pastanın çok daha içinde. Modern veri bilimi, araştırma yapmadan kazananları seçebileceklerine dair herkese güven verdi. Tek bir A/B testi yapın ve sonuçları görün! Doğru veya yanlış, günümüzde işler genel olarak böyle yürüyor.
2- “İyi” kavramının tanımı değişti ve “kullanım” öncelik haline geldi. Kullanıcıların kullanışlı bir ürünle etkileşime geçmek için berbat bir kullanıcı deneyimiyle dahi mücadele edeceği anlaşıldı. Tıklayabildikleri, etkileşime geçebildikleri ve satın alabildikleri sürece iyi bir kullanıcı deneyiminin önemi yok.
Son 15 yılın roadmaplerinde orta düzey araştırmalar ağırlık kazandı. Bunun en büyük nedenlerinden birisi de araştırmacılardan en çok istenenin bu olması. Ve biz de buna hayır demiyoruz.
Ürün yöneticileri, inisiyatif kullanarak almaları gereken kararları gerekçelendirmek için kullanabilecekleri orta düzeyli araştırmalar yaptırmayı severler.
UX tasarımcıları orta seviye araştırmaları severler çünkü bu onların bildiği uygun bir tasarım sürecinin nasıl olacağına dair modellerine uyar.
Yöneticiler, UX araştırmasının ne olduğunu bile tam olarak bilmedikleri için orta seviye araştırma istemeye bayılırlar çünkü bu yapı onları “kullanıcı merkezliliğe önem veren” yöneticiler yapmaya yardımcı olur. Araştırma sonunda yine kendi görüşlerine göre karar verirler.
Son 15 yılda zamanı genel olarak burada geçirdik. İşlevimize yaptığımız yatırımı haklı çıkarmaya yetmesi mümkün olmayan işler yapıyoruz ve bu konuda önce bize düşen sorumluluğu almamız sonra da bunu düzeltmemiz gerekiyor.
Ki bunu kesinlikle yapabiliriz.
Bir önceki bölümü etkili olması için biraz abarttım ve işte söyledim. Beni alaycı olarak değerlendirirseniz hiç şaşırmam ama ben gerçekçi olduğumu düşünüyorum. Ben haklı da olsam haksız da olsam yapmamız gereken konuşma bu ve eğer haklıysam UX Araştırma’yı inanılmaz bir değer sağlayacak kadar iyi bir yerde konumlandırabileceğimiz konusunda delice iyimserim.
Yapmamız gereken ilk şey sorumluluk almak.
Mevcut durumda en azından kısmen bizim de hatalarımız var. UX Araştırma kendini taşıyamıyorsa bu biraz da bizim yaptığımız seçimlerden. Bu sektör bir şeyler satmaya ve hissedar değeri yaratmaya dayanıyor, bu yüzden hepimiz bu kadar iyi yaşamlar sürebiliyoruz. UX Araştırma, değerimizle ilgili temel matematiği değiştirecek biçimde bir denge bulmalıdır. İş odaklılık ile kullanıcı merkezlilik arasında bir denge.
Yapmamız gereken bir sonraki şey, çabalarımızın %90'ını mikro ve makro araştırmalara yeniden odaklamaktır.
Son 15 yılda mikro araştırmaya dikkate değer biçimde az yatırım yaptık. Teknik kullanılabilirlik testleri, göz takibi ve belirli etkileşim ve akışlara yönelik detaylı çalışmalar, kullanıcı araştırmalarının ilk günlerinde son 15 yılda olduğundan çok daha yaygındı. Oraya geri dönmemiz gerekiyor.
Tasarımcılar da kullanılabilirlik alanında çok iyi olduklarını düşünebilirler fakat düşündükleri gibi olsaydı yazılım bundan çok daha iyi durumda olurdu. Araştırma yapmadan kâr getiren ürünler üretebilirler, ancak bu başka hiç kimsenin sunamayacağı bir değer. Herkesin yapabileceği ezbere bir araştırmadan çok daha fazlası anlamına gelen mükemmel bir mikro araştırma, son derece teknik ve uzmanlık gerektiren bir iştir. Ayrıntıda gizlenen şeytanın büyük bir para birikimine sahip olduğuna dair inancıyla kullanıcı deneyimini mercek altına alır.
Düşük seviyeli, teknik UX araştırması her zaman çekici değildir, ancak iş değerini artırır. Araştırma, bir ürünü daha kullanılabilir ve erişilebilir hale getirdiğinde, katılım artar ve kayıp oranları düşer. Şirketlerin kârlılık için buna ihtiyacı vardır. Kullanıcılar daha iyi bir ürün elde eder. İki taraflı kazanç.
Ayrıca bir iyi haber daha! Daha önce tek bir kez bile orta düzeyde değerli bir içgörü sağlayamayan mikro araştırmaya rastlamadım. Mikro araştırmanın temel argümanı, iş değerini arttırması ve güçlü bir temel sağlaması ve aynı zamanda orta düzey değerin çoğunu da sağlayabilmesidir.
Aynı zamanda, makro araştırmalarda da çok daha iyi olmamız gerekiyor. "Stratejik" genellikle araştırmacıların daha kıdemli görünmek istediklerinde LinkedIn profillerine koydukları bir sözcüktür. Bu durumda, özel bir anlamı var:
Stratejik araştırma, bir şirketin uzun vadeli hedeflerine, önceliklerine ve bunlara ulaşma yaklaşımına karar vermesine yardımcı olur.
Yönetim kurulunun birleşme ve satın alma stratejisine karar vermek için hangi içgörülere ihtiyacı var?Şirket gelecek yarıda iş hedeflerini nasıl önceliklendirmeli?Yöneticiler önümüzdeki 3-5 yıl içinde hangi kullanıcı sorunlarına, ürün ve tasarım trendlerine odaklanmalı?Hangi tüketici trendleri işletme için gerçekten önemli ve bunları nasıl eyleme dönüştürmeliyiz?
İyi bir makro araştırma çok yöntemlidir, masa başını, niceli ve niteli bir araya getirir. Cevaplardan veya hipotezlerden ziyade öncelikleri ve çerçeveleri sunar. Hiçbir çekincesi olmadan “önce iş ve gelecek” der. Yöneticilerle doğrudan işbirliğine ihtiyaç duyar, araştırmanın iş değerini sulandırma potansiyeli olan diğer paydaşları dışarıda tutar.
Tüm bu getirilerine rağmen iyi bir makro araştırma yapabiliyor olmak için gereken becerilere araştırmacıların pek azı sahiptir. Bu yetenekler genel olarak işi anlamak, içgörüleri damıtmak ve çıktıları yöneticileri anlatabilmek olarak sıralanabilir.
Tüm bunlardan söz ediyorken bir disiplin olarak hikaye anlatımı ve anlatılarla ilgili olarak da artık bu kadar çok konuşmamamız gerektiğini belirtmekte fayda var. Artık yöneticilerin özdeşleşip sevebileceği bir dili kullanarak iş ve ürün hakkında açık ve ikna edici bir konuşma tarzını öğrenmeliyiz.
UX Araştırmacılarının dengeyi değiştirdiği bir dünyada - hala bazı orta ölçekli araştırmalar yapan ancak çoğunlukla mikro ve makro araştırmalar yapmayı tercih eden düzende - sağladığımız iş değeri hakkında hiçbir şüphe olmayacak. Önümüzdeki 15 yıl için çok daha iyi konumlanmış olacağız.
Fikrime katılmayacak çok fazla insan olacağını tahmin ediyorum. Bana bu konu hakkındaki fikirlerimi gelecek ay sorsanız belki ben de kendi fikirlerime katılmam. Ancak önemli olan bunları dürüstçe konuşuyor olmak .
UX Araştırma bir disiplin olarak, UX Araştırmacıları da seçkin bir insan türü olarak bu noktaya nasıl gelindiğine ve şimdi neler yapılacağına dair bir özeleştiriyi hak ediyor.
Yalnız olmadığımızı belirtmekte fayda var. UX Tasarımcıları da benzer bir hesaplaşmayla karşı karşıya. Ancak en azından sosyal medyadaki sohbetin tonunaa baktığımda en verimli yaklaşımı göremiyorum. İnciler dökülüyor, suçlar atılıyor ve UX’in içinde bulunduğu kapitalist ortamın gerçekliğinin farkına varılmıyor.
Bunu artık kendimize yapmayalım. Bu durum statükoyu değiştirmeyecek, istihdam yaratmayacak ve alan ilerlese de bizi daha etkili bir konuma getirmeyecek.
Araştırmanın hala çok önemli bir rolü olduğuna ve en başarılı şirketlerin kadrolarında hala yetenekli araştırmacılara ihtiyaç duyduğuna inanıyorum. Ancak yaptıkları iş ve odaklandıkları beceriler farklı olacak. Geleceğe yönelmemizin, son 15 yılın altın çağdan çok aptallar çağı olduğunu fark etmemizin zamanı geldi. Sorun değil. Araştırmacılar öğrenir - nasıl adapte olacağımızı biliriz. Öyleyse işe koyulalım.
-min.jpg)
